U jednom od brojnih kafića živih uz zvuke tambure, ime Janika Balaža se ne izgovara sa suzama i tugom, već uz osmeh i čašu vina. Njegov uticaj na muziku i tamburašku tradiciju ostavio je trajni utisak, kako u Vojvodini, tako i širom sveta. Ovaj tamburaš vojvođanskog romskog porekla osvojio je mnoge svojim izuzetnim solo nastupima, pokazujući da muzika prevazilazi granice i odjekuje u srcima svih.
Rana poglavlja života i početne melodije pripadaju Janiki Balažu, koji je rođen 1925. godine u Lukinom Selu kod Zrenjanina, pod imenom Janika Rac. Njegovo prezime je kasnije promenjeno u Balaž, ime njegove majke, zbog pogrdne konotacije “Rac” na mađarskom, što se odnosilo na Srbe. Njegovo odrastanje u Bečeju gajilo je duboku strast prema muzici. Sa deset godina počeo je da nastupa u gostionici poznatoj kao “Društvo malih bogataša”. Njegova odlučnost i radoznalost brzo su ga izdvojili od njegovih vršnjaka, što ga je dovelo do prvog eksperimenta s violinom. Međutim, kada je shvatio da neće dostići vrhunac majstorstva violine, odlučio je da se fokusira na tamburu – instrument koji će na kraju osigurati njegov legendarni status.
Tambura: instrument duše Za Janiku je tambura prevazišla svoju ulogu pukog muzičkog alata; evoluirao je u manifestaciju same njegove suštine. Otkako je 1949. nabavio tamburu za neverovatnih sedam hiljada dinara – iznos koji je bio četiri puta veći od plate direktora – postala je sinonim za njegov identitet. Često je govorio: “Zvuk se nalazi u vama, u vašim prstima. Melodija izlazi iznutra, a ne iz instrumenta.” Ovo uvjerenje obuhvata njegovu umjetničku filozofiju prema muzici, naglašavajući da pravi umjetnik može dočarati očaranost bilo kojim instrumentom, pod uslovom da postoji intenzivna strast za muzikom.
Karijera koja je prevazišla međunarodne granice Janika je započela 1958. godine kada se pridružio Velikom tamburaškom orkestru Radio Novog Sada, ansamblu osnovanom od samog početka. Ovaj ključni trenutak na njegovom profesionalnom putu omogućio mu je da svojim nastupima očara publiku širom svijeta. Njegova kompaktna tamburaška grupa, koju čini osam muzičara, postala je simbol tamburaške muzike poreklom sa Petrovaradinske tvrđave.
Uprkos tome što mu se često ukazala prilika da se preseli u Ameriku ili bivši Sovjetski Savez kako bi podelio svoje iskustvo u tamburašu, Janika je odlučio da ostane veran svom rodnom gradu Novom Sadu. „Moj dom je Novi Sad“, često bi izražavao, osećanje koje mu je grad uzvratio. Posetioci iz raznih krajeva hrlili su na Petrovaradinsku tvrđavu da dožive njegove večernje predstave.
Od osnivanja Radio Novog Sada 1951. godine, Janika je dane posvetio studiju, a noći kafanama. Petrovaradinska tvrđava, gde su tamburaške note i pesme često odzvanjale u rano jutro, bilo mu je omiljeno mesto. Njegove izuzetne tamburaške vještine i magnetska ličnost činile su ga vitalnim prisustvom na svakoj proslavi, što je dovelo do brojnih legendarnih priča povezanih s njegovim imenom.
Bezvremenske melodije tambure odzvanjaju zaostavštinom Janike Balaža, koji je preminuo 1988. godine, ali njegova muzika traje. Njegova dela se i dalje izvode, a komad „Osam tamburaša s Petrovaradin“, u čast njegovog orkestra, postaje simbol tamburaškog nasleđa. Do kasno u noć, u barovima i na proslavama, stihovi i melodije njegovih pjesama prizivaju uspomene na njegov nesvakidašnji talenat i nepokolebljivu strast prema muzici.
Janika Balaž nije bio samo tamburaš; oličavao je suštinu i živu kulturu Vojvodine. Njegova muzika i ime nastavljaju da motivišu nove generacije umetnika, a njegova tambura je trajni amblem tradicije koja će trajati kroz vreme.
