Sveti sveštenomučenik Irinej, episkop lionski, ubraja se među najznačajnije oce i učitelje hrišćanske crkve.
- Njegov život, ispunjen predanošću, hrabrošću i nepokolebljivom verom, ostao je duboko urezan u istoriju. Živeo je u drugom veku, vremenu kada je Crkva tek gradila svoje temelje, a glavno oružje mu je bila istina Evanđelja. Irinej je sav svoj život posvetio borbi protiv gnosticizma, lažnog učenja koje je pokušavalo da unese razdor među vernicima i udalji ih od istinskog Hrista. Njegova uloga u to vreme može se uporediti sa ulogom svetog Atanasija Velikog u četvrtom veku, koji je branio veru od arijanizma.
Irinej je rođen u Smirni, u Maloj Aziji. Od najranijih dana bio je posvećen znanju i obrazovanju, pa je stekao duboko razumevanje grčke poezije, filozofije i nauke. Ipak, ono što ga je izdvajalo od drugih jeste sposobnost da ne podlegne privlačnosti svetovne mudrosti. Kada je upoznao hrišćansku veru i mudrost Evanđelja, u potpunosti se posvetio njenom izučavanju i življenju. Njegov učitelj bio je sveti Polikarp, episkop smirnski, koji je, prema predanju, bio učenik apostola Jovana Bogoslova. Tako je mladi Irinej dobijao učenje iz samog izvora apostolske tradicije, što mu je dalo snagu i autoritet u kasnijim godinama.
- Pod rukom svetog Polikarpa, Irinej je rastao i duhovno i intelektualno. Postao je prezviter i bio poslat u Galiju, u grad Lion, da pomogne tamošnjoj zajednici. U tom periodu, hrišćani su bili suočeni sa teškim progonima. Episkop Potin, koji je tada vodio lionsku crkvu, dao je život za veru. Nakon njegove mučeničke smrti, Irinej je izabran da preuzme arhijerejski presto. U tom teškom vremenu pokazao je izuzetnu mudrost i nepokolebljivost, vodeći svoju pastvu kroz iskušenja, dok je istovremeno čuvao jedinstvo sa drugim crkvama, posebno rimskom i maloazijskim.
Prema podacima iz Srpske pravoslavne crkve (SPC), Irinej je imao poseban dar da povezuje zajednice i učvršćuje veru u vremenima razjedinjenosti. SPC naglašava da su upravo njegove poslanice i dela bila ključna u očuvanju jedinstva hrišćanske zajednice na širokim prostorima, od Galije do Azije. To pokazuje da njegov značaj nije bio ograničen samo na Lion, već da je imao širi uticaj na tadašnju crkvu u celini.
- Jedno od najvažnijih dela svetog Irineja nosi naslov „Protiv jeresi“. To monumentalno pisanje, sastavljeno od pet knjiga, predstavlja sistematičan odgovor na učenja valentinijana, jedne od najopasnijih gnostičkih sekti tog doba. U tom delu Irinej ne samo da pobija zablude, već i jasno izlaže istine hrišćanske vere. Njegova logika, duboko poznavanje Pisma i hrabrost u odbrani pravoslavnog učenja učinili su ga stubom Crkve. On je pokazao da je jedini put ka spasenju put istine koju čuva Crkva, jer u njoj neprekidno deluje Duh Sveti.
Kako beleži Pravoslavlje – novine SPC, Irinej je svojim spisima ostavio neprocenjiv trag. Oni naglašavaju da je upravo kroz njegova dela formiran temelj onoga što danas nazivamo pravoslavnim predanjem. Njegovo učenje da Crkva nikada ne može zalutati jer u njoj prebiva Duh Sveti ostaje centralna misao u teologiji. Time je uspostavio razumevanje Crkve kao živog tela Hristovog, koje je neraskidivo povezano sa svojim osnivačem.
Irinejev rad nije se završavao na pisanju i učenju. On je bio i pastir, koji je neumorno obilazio svoje vernike, učvršćujući ih u veri, hrabreći ih pred progonima i štiteći od jeretičkih uticaja. Njegova vizija Crkve bila je vizija zajedništva: jedno srce, jedna duša i jedna istina, isto onako kako sunce jednako obasjava ceo svet. Upravo ta jednostavnost i snaga učenja činila ga je prihvaćenim i voljenim ne samo među učenim vernicima, već i među prostim ljudima.
- Kako prenosi Radio Beograd – Religijski program, sećanje na svetog Irineja danas u Srbiji ima posebno mesto. Njegov lik se doživljava kao simbol mudrosti, postojanosti i spremnosti da se život položi za veru. U današnjem vremenu, kada se i sama Crkva suočava sa izazovima modernog doba, primer svetog Irineja ostaje snažan podsetnik na to da je borba za istinu večna, a vera jedini siguran oslonac.
Naposletku, sveti Irinej je i sam postradao mučeničkom smrću u vreme cara Sevira. Njegova glava je odsečena, ali se veruje da je u tom trenutku primio slavni venac mučeništva i ušao u Carstvo Božje. Njegova smrt nije bila kraj, već početak večnog sećanja i nadahnuća za generacije koje su sledile. On je ostao primer da je istinska snaga u istrajnosti, a večna slava u odanosti Hristu.
- Danas, vernici širom pravoslavnog sveta, a posebno u Srbiji, sećaju se ovog velikog mučenika i učitelja. Tradicija nalaže da se toga dana ode u crkvu, zapali sveća i pomoli za mir i snagu. Tako se Irinejev duh nastavlja živeti kroz one koji čuvaju veru i prenose je dalje. Njegov život i delo podsećaju da, bez obzira na iskušenja i progone, istina ostaje nepobediva.
