Srpska pravoslavna crkva svake godine 29. avgusta obeležava dan posvećen Svetom Romanu Đuniškom, jednom od najpoštovanijih svetitelja i isposnika našeg naroda. Ovaj datum u crkvenom kalendaru okuplja verne širom Srbije, a posebno u manastiru koji nosi njegovo ime, gde su molitve i poštovanje pred moštima Svetog Romana kroz vekove donosile utehu i isceljenje mnogima.
- Priče o ljudima koji su dolazili u manastir oboleli ili čak u besvesnom stanju, a potom se vraćali kući zdravi i puni snage, i danas kruže među vernicima, ostavljajući dubok trag vere i nade.
Vladika ohridski i žički Nikolaj Velimirović, poznat po svojim duhovnim zapisima, u molitvi “U službi Svetom Romanu” opisao je Svetog Romana kao “zemaljskog anđela i nebeskog čoveka”, naglašavajući njegovu svetu prirodu i posvećenost Bogu. Svetitelj je živio u devetom veku, a manastir koji nosi njegovo ime prvi put se spominje u zapisima iz jedanaestog veka, čime spada među najstarije crkvene ustanove u Srbiji. Smešten na desnoj obali Južne Morave, u blizini sela Đunis, manastir pripada Eparhiji niškoj i predstavlja značajan duhovni centar koji vekovima okuplja vernike svih generacija.
- Na ovaj sveti dan, hiljade ljudi iz raznih krajeva dolaze u manastir kako bi izgovorili molitvu Svetom Romanu, tražeći zaštitu i isceljenje. Veruje se da mošti svetitelja, kao i njegove molitve, imaju moć da pomognu nemoćnima i osnaže duhovno one koji im pristupe s verom. Ljudi različitih starosnih dobi, od mladih do starih, pristižu u manastir ne samo da bi se molili, već i da bi osetili mir i snagu koju vekovima zrači ovo sveto mesto.
Manastir Svetog Romana vezuje se i za Svetog Romana, učenika Ćirila i Metodija, a lokalna predanja navode da je manastir star čak hiljadu godina. U poveljama Vizantijskog cara Vasilija II iz 1019. ili 1020. godine, Ohridskoj arhiepiskopiji se pominje ova svetinja, što potvrđuje njenu istorijsku i duhovnu važnost. Tokom vekova, manastir je imao različite uloge – od duhovnog utočišta do ratnog štaba i bolnice za duhovno i telesno obolele, čime je postao simbol otpornosti i pomoći zajednici u teškim vremenima.
Zanimljivo je da je manastir bio pribežište u vreme okupacije, ali i mesto gde su stanovnici našli zaštitu i utehu. U 19. i početkom 20. veka, manastir Svetog Romana bio je poznat kao bolnica, dok su se u njegovim zidovima okupljale i oslobodilačke vojske. Kroz sve te događaje, vernici su sačuvali priče o čudotvornim isceljenjima i podvizima svetitelja, prenoseći ih s kolena na koleno kao deo kulturne i duhovne baštine.
- Danas se kroz verovanja i predanja čuva sećanje na danonoćno ispaštanje Svetog Romana, koji je svoj život posvetio molitvi, bdenju i rukodelju. Vernici koji prilaze njegovim moštima često osećaju snažnu duhovnu obnovu – telo im se jača, duh osvežava, a lice im se razvedri, što je samo jedan od mnogih razloga zbog kojih se ljudi i dalje okupljaju u Đunisu svakog avgusta.
Molitva koja se izgovara pred moštima Svetog Romana oslikava njegov život i podvige: “Tebi, ugodniče Boga živoga, Romane čudotvorče, koji si ispunio zakon Boga i spasa našega Isusa Hrista i dobio od NJega život večni; klanjamo se s ljubavlju i blagodarimo Ti sa smirenjem, za premnoga Tvoja čudesna dela, kojima si pomogao nemoćnim ljudima, i proslavio ime Gospoda i spasa svoga. Amin.” Ove reči, pune vere i nade, izgovaraju se svake godine, čime se obnavlja tradicija i duhovna veza između svetitelja i vernika.
- Istorijski gledano, manastir Svetog Romana je deo grupe crkava i crkvišta Mojsinjskih planina, gde se nekada nalazilo dvadesetak bogomolja. Njegova dugovečnost i značaj posebno su istaknuti u dokumentima i predanjima, jer se smatra da je manastir stariji čak od Hilandara. U obnovama tokom srednjeg veka, lokalni knez Lazar je dao podršku nepoznatim monasima da obnove ovu svetinju, čime je očuvan njen kontinuitet kroz vekove.
Domaći izvori potvrđuju značaj manastira: prema zapisima “Istorija Srpske pravoslavne crkve” (Beograd, 1980), manastir je kroz vekove bio centar duhovnog života i utočište za narodne slojeve; “Niška eparhija kroz vekove” (Niš, 2005) beleži čudotvorna isceljenja vernika koji su dolazili u manastir; dok rad “Manastiri Srbije i njihove svetinje” (Kragujevac, 2012) ističe kulturnu i istorijsku vrednost ove svetinje u kontekstu srednjovekovne Srbije.
- Sveti Roman Đuniški i danas predstavlja simbol vere, predanosti i isceliteljskog duha. Njegova svetinja u Đunisu nije samo mesto molitve, već i prostor u kome se tradicija, istorija i vera isprepliću, stvarajući snažnu povezanost vernika sa svojim duhovnim nasleđem. Svake godine, hiljade ljudi pristupaju ovom manastiru, potvrđujući da vera i nada ostaju nepokolebljive uprkos vremenu i izazovima.
