Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici danas proslavljaju Petrovdan, praznik koji je posvećen svetim apostolima Petru i Pavlu. Ovaj dan zauzima posebno mesto u crkvenom kalendaru i smatra se jednim od petnaest najvećih hrišćanskih praznika. Njegova duhovna i simbolička važnost ogleda se u brojnim narodnim običajima i verovanjima koja se prenose s generacije na generaciju.
- Sveti apostol Petar, poznat i kao prvi među Isusovim učenicima, bio je ribar po zanimanju i prvobitno se zvao Simeon. Bio je to onaj koji je prvi jasno posvedočio svoju veru u Hrista, izgovorivši reči: „Ti si Hristos, Sin Boga živoga.“ Njegova uloga u širenju hrišćanstva je ogromna – činio je čuda, isceljivao bolesne, vaskrsavao mrtve, a predanje kaže da su čak i senke njegovog tela imale moć da izleče bolesnike.
Za razliku od Petra, Sveti apostol Pavle imao je drugačiji put do vere. Rođen u gradu Tarsu, nosio je ime Savle i bio vatreni sledbenik farisejske škole, poznat kao progonitelj hrišćana. Međutim, njegovo obraćenje dogodilo se na dramatičan način – nakon vizije na putu za Damask, poverovao je u Hrista i postao jedan od najvećih propovednika i teologa prve crkve. Posvetio je svoj život misionarskom radu, osnivao crkve u mnogim mestima i širio Hristovu nauku. Predanje govori da je u Rimu, za vreme cara Nerona, zajedno sa Petrom stradao – Petar je bio razapet, a Pavle, kao rimski građanin, bio je posečen mačem.
- Petrovdan je u Srbiji i danas slava mnogih domaćinstava. Praznik ima posebno mesto u narodnom kalendaru, jer se smatra granicom u godini, datumom koji simbolično označava prelaz iz jednog dela leta u drugi. Često se povezuje s praznikom Ivanjdan, a veruje se da tada nastupaju promene u prirodi koje donose hladnije vreme i pripremaju zemlju za naredno godišnje doba. Ovaj praznik prati mnoštvo običaja koji su i dalje prisutni u mnogim delovima Srbije.
U brojnim mestima na ovaj dan organizuju se sabori i okupljanja meštana. Poseban običaj je paljenje lila – velikih vatri napravljenih od mlade kore divlje trešnje ili breze. Deca prave baklje tako što saviju brezovu koru, napune je slamom i potom zapale. Sa tim plamenom obilaze torove i kolibe, pevajući i igrajući oko vatre. Prema predanju, paljenje lila ima duboko simbolično značenje – podseća na vremena kada su hrišćane progoni carska vlast, vezivala ih za stubove, polivala ih smolom i palila kao buktinje. Tako je ovaj običaj postao način da se oda počast stradalima i istovremeno prizove svetlost u domove.
- Na ovaj praznik, u mnogim krajevima, ljudi su rano ujutru prskali stoku vodom kako bi bila zdrava i plodna tokom godine. Čobani su pleli vence od bilja i stavljali ih kravama i ovcama na rogove, verujući da će tako zaštititi svoja stada od bolesti i zlih sila. Verovalo se da se na Petrovdan ne sme raditi u polju, niti uprezati konji u kola, jer bi to moglo doneti nesreću.
U Vojvodini je postojao običaj da se sve do Petrovdana nije smelo seći jabuke nožem, niti se njima smeo igrati loptanja ili udaranja jabuke o jabuku. Ljudi su verovali da će, ukoliko to učine, naići krupan grad koji bi mogao uništiti useve. U nekim selima južnog Banata, ljudi su rano ujutru na ovaj dan nosili jabuke prvim komšijama, „za dušu pokojnika“, a ponegde su jabuke donosili i u crkvu kako bi ih sveštenik osveštao.
- Poseban je i običaj pravljenja kolača od jabuka koji se zovu „petrovače“. Ti kolači su se uvek mesili za praznik i delili deci i gostima. Pored toga, ljudi su verovali da je Petrovdan dan kada se mogu prekinuti loši snovi i nesrećne misli, pa su se često izgovarale molitve za zdravlje, plodnost zemlje i mir u porodici.
Danas ovaj praznik i dalje ima snažan značaj u pravoslavnoj tradiciji. On nije samo spomen na dvojicu velikih apostola, već i prilika za okupljanje porodice, obnovu vere i povezivanje sa običajima koji su vekovima čuvani u narodu.
